I. KHÁI QUÁT VỀ ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
– Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể (NST) là những biến đổi trong cấu trúc NST.
– Nhiễm sắc thể có thể bị biến đổi cấu trúc ở một số dạng khác nhau.
+ Mất đoạn: một đoạn của NST bị mất đi so với dạng ban đầu, làm giảm một lượng gen trên NST.
+ Lặp đoạn: một đoạn nào đó của NST lặp lại một hoặc nhiều lần, làm tăng lượng gen trên NST.
+ Đảo đoạn: một đoạn NST đứt ra rồi đảo ngược 1800 và nối lại vào vị trí vừa đứt, làm thay đổi trình tự các gen trên NST.
+ Chuyển đoạn: sự trao đổi đoạn giữa các NST không tương đồng, một số gen trong nhóm liên kết này chuyển sang nhóm liên kết khác.
II. NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH VÀ TÍNH CHẤT CỦA ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NST
1. Nguyên nhân
– Đột biến cấu trúc NST xảy ra do ảnh hưởng phức tạp: của môi trường bên trong cơ thể (những biến đổi bất thường về sinh lí, sinh hóa trong tế bào).
– Do yếu tố của môi trường bên ngoài cơ thể thường là do tác động của con người như: tác nhân vật lý (tia phóng xạ, tia cực tím, nhiệt độ…), tác nhân hóa học (chất độc hóa học như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, chất độc màu da cam…).
2. Tính chất của đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
– Biến đổi cấu trúc NST làm thay đổi số lượng và cách sắp xếp gen trên đó nên thường gây hại cho sinh vật.
Ví dụ: mất đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung thư máu ở người.
– Tuy nhiên, trong thực tiễn người ta vẫn gặp những đột biến cấu trúc NST có lợi.
Ví dụ: ở lúa mạch đột biến lặp đoạn làm tăng hoạt tính enzim phân hủy tinh bột.
3. Một số biện pháp nhằm hạn chế đột biến cấu trúc NST
– Sử dụng hợp lí thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ.
– Có ý thức phòng chống sử dụng vũ khí hạt nhân, vũ khí hóa học.
– Có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường.