I. KHÁI NIỆM VỀ DIỄN THẾ SINH THÁI
Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn, song song có sự biến đổi của môi trường, để đến cuối cùng có một quần xã tương đối ổn định.
II. NHỮNG NGUYÊN NHÂN NÀO DẪN ĐẾN DIỄN THẾ CỦA QUẦN XÃ SINH VẬT
Diễn thế sinh thái xảy ra do nhiều nguyên nhân :
– Nguyên nhân bên ngoài: đó là tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã: bão, lụt, cháy, ô nhiễm… làm cho quần xã trẻ lại hoặc bị hủy hoại hoàn toàn. Trên vùng bị hủy diệt của tự nhiên, quần xã sinh vật mới dần dần được hình thành và phát triển.
– Nguyên nhân bên trong: sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã. Trong điều kiện môi trường tương đối ổn định, hoạt động mạnh mẽ của nhóm loài ưu thế sẽ làm thay đổi điều kiện sống, tạo cơ hội cho nhóm loài khác có khả năng cạnh tranh cao hơn trở thành ưu thế mới. Nói cách khác, trong diễn thế, nhóm loài chiếm ưu thế đã “Tự đào huyệt chôn mình”.
– Hoạt động khai thác tài nguyên của con người cũng là nguyên nhân gây ra diễn thế của quần xã.
III. CÁC LOẠI DIỄN THẾ SINH THÁI
IV. NHỮNG XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI CHÍNH TRONG QUÁ TRÌNH DIỄN THẾ SINH THÁI
Trong quá trình diễn thế, các yếu tố cấu trúc, những mối quan hệ giữa các loài trong quần xã và giữa quần xã với môi trường đều biến đổi. Sự biến đổi này xảy ra trên cơ sở xuất hiện các mối liên hệ ngược, trước hết là mối quan hệ con mồi – vật sử dụng và sự cạnh tranh giữa các loài. Nhờ đó quần xã hướng đến trạng thái cân bằng, tồn tại và phát triển một cách ổn định theo thời gian.
Những hướng biến đổi quan trọng là:
– Sinh khối và tổng sản lượng tăng lên, sản lượng sơ cấp tinh giảm.
– Hô hấp của quần xã tăng, tỉ lệ của quá trình tổng hợp và phân hủy vật chất trong quần xã tiến dần đến 1.
– Tính đa dạng về loài tăng, nhưng số cá thể của mỗi loài lại giảm và quan hệ sinh học giữa các loài trở nên căng thẳng.
– Lưới thức ăn trở nên phức tạp, chuỗi thức ăn mùn bã ngày càng quan trọng.
– Kích thước và tuổi thọ của các loài đều tăng lên.
– Khả năng tích lũy các chất dinh dưỡng trong quần xã ngày một tăng và quần xã sử dụng năng lượng ngày càng hoàn hảo.
V. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ SINH THÁI
Nắm được quy luật phát triển của quần xã sinh vật để bảo vệ và dự báo được các quần xã tồn tại trước đó và những quần xã sẽ thay thế trong tương lai; giúp xây dựng chiến lược phát triển kinh tế nông – lâm – ngư nghiệp có cơ sở khoa học
Chủ động điều khiển diễn thế theo hướng có lợi cho phép khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường phát triển bền vững.